Τα Χριστούγεννα είναι από τις μεγαλύτερες γιορτές του
χριστιανισμού, η αφόρμηση για θύμισες, επιστροφή στην οικογενειακή εστία και
επανασύνδεση με την πολιτιστική μας κληρονομιά, μέσα από την αναβίωση των
παραδόσεων, των ηθών και εθίμων μας. Έθιμα και παραδόσεις που διαφοροποιούνται
από περιοχή σε περιοχή, διαφοροποίηση που ενισχύει ακόμη περισσότερο τους
άρρηκτους δεσμούς των κατοίκων με τις ρίζες τους.
«Κόλιαντα μπάμπου τσιτσί»
Αυτή ήταν η φράση που ηχούσε από τα ξημερώματα στις
γειτονιές των χωριών του Έβρου την παραμονή των Χριστουγέννων, με τους μικρούς
καλαντιστές να επικοινωνούν με αυτό τον τρόπο το μήνυμα της γέννησης του
Χριστού, και τις νοικοκυρές να τους προσφέρουν κυρίως στρόγγυλα κουλουράκια,
αλλά και σύκα και καρύδια που στην πάροδο των ετών αντικαταστάθηκαν από χρήματα
και γλυκίσματα. Σήμερα τα κόλιαντα (κάλαντα) εξακολουθούν να είναι ο
πρωταγωνιστής της συγκεκριμένης ημέρας, με τους στίχους να διαφοροποιούνται από
χωριό σε χωριό και το περιεχόμενό τους προσαρμοσμένο στην κάθε οικογένεια που
επισκέπτονται οι καλαντιστές, καθώς γίνονται αναφορές σε νεογέννητα, σε ηλικιωμένους
που ασθενούν, ή σε μέλος της οικογένειας που είναι σε ηλικία γάμου.
Η παραμονή των Χριστουγέννων είναι και η μέρα θυσίας του
χοίρου που ακόμη και σήμερα πολλές οικογένειες –στα χωριά κυρίως του βόρειου
Έβρου– μεγαλώνουν στο σπίτι τους. Σήμερα βέβαια το μόνο που χρησιμοποιούν είναι
το κρέας, που παλαιότερα έδινε τροφή στην οικογένεια καθ’ όλη τη διάρκεια του
χειμώνα. Τότε το λίπος του ζώου θα αντικαθιστούσε το λάδι, από τις τρίχες του
θα γίνονταν βούρτσες, και το έντερό του θα χρησιμοποιούνταν στην παρασκευή των
λουκάνικων.
Ακόμη και σήμερα οι γυναίκες φροντίζουν να υπάρχουν στο
τραπέζι, το βράδυ της Παραμονής των Χριστουγέννων, τα «εννιά φαϊά» (εννέα
φαγητά), όσοι και οι μήνες της κύησης της Παναγιάς, και όλα νηστίσιμα. Το ψωμί,
το κρεμμύδι, το μέλι, το κρασί, το σαραγλί, το καρπούζι, λογίζονται ως φαγητό
και το καθένα απ’ αυτά έχει τον δικό του συμβολισμό: το καρπούζι μεγάλη
παραγωγή όσα και τα σπόρια του, το κρασί για να προοδεύσει η οικογένεια όπως
αναπτύσσεται η κληματαριά, κ.ο.κ. Αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής μεταξύ των
εδεσμάτων το χριστόψωμο, για την προετοιμασία του οποίου η νοικοκυρά βάζει όλη
της την τέχνη καθώς πρόκειται για ζυμωτό ψωμί διακοσμημένο με παραστάσεις από
την αγροτική παραγωγή (δέμα από σιτάρι, έναν ζυγό εφόσον υπάρχουν ζώα, ή και το
ίδιο το ζώο).
Στο νηστίσιμο αυτό τραπέζι οι συνδαιτυμόνες ζητούν ο ένας
από τον άλλο συγχώρεση και η οικοδέσποινα θυμιατίζει τα φαγητά πριν
καταναλωθούν.
Το έθιμο με τα εννιά φαϊά
Ανήμερα της γέννησης του Χριστού, με τη λήξη της νηστείας
της Σαρακοστής, στο εορταστικό τραπέζι υπάρχει κότα, συνήθως μαγειρεμένη με
λάχανο τουρσί, γιατί το συγκεκριμένο πουλερικό σκαλίζει το χώμα προς τα πίσω,
όπως προς τα πίσω θα μείνει, εντός των επόμενων ημερών, και ο παλιός χρόνος.
Σχεδόν σε όλα τα χωριά του Έβρου εξακολουθούν να υπάρχουν ομάδες καλαντιστών
που μεταμφιεσμένοι (έθιμα της «Καμήλας», του «Πουρπούρη», του «Αράπη» και του
«Μπαμπούσιαρου»), περιφέρονται σε όλες τις γειτονιές αυτοσχεδιάζοντας.
Το έθιμο της Καμήλας στους δρόμους
«Η περίοδος του Δωδεκαημέρου, που αρχίζει από την παραμονή
των Χριστουγέννων και τελειώνει την παραμονή των Θεοφανίων, ήταν πάρα πολύ
σημαντική από άποψη εθιμικής και λαογραφικής παρουσίας των κατοίκων των χωριών
της Θράκης, κυρίως στο βόρειο τμήμα του Έβρου», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο εκπαιδευτικός,
λαογράφος, συγγραφέας και χοροδιδάσκαλος Δημήτρης Βραχιόλογλου. Περιγράφοντας
τα έθιμα του «Αράπη» και του «Πουρπούρη», εξηγεί πως όλα συνδέονται με την
έκκληση των γεωργών για γονιμότητα.
Άνδρες μεταμφιεσμένοι με προβιές, ή κάπα τσομπάνη, με μάσκα
από νεροκολοκύθα στο πρόσωπο και κουδούνια στη μέση, πηγαίνουν από σπίτι σε
σπίτι τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, συνοδεία νέων του χωριού, και εύχονται
για την καλή σοδειά της άνοιξης.
Στο πέρασμα των χρόνων οι Εβρίτες εξακολουθούν να
διαφυλάττουν όλα εκείνα που θεωρούν σημαντικά, τις παραδόσεις που
κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά, τα αρώματα, τις εικόνες και τους ήχους που
αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς τους.
«Χριστούγιαννα, Χριστούγιαννα, τώρα Χριστός γεννιέτι,
γιεννιέτι κι ανατρέφετι στο μέλι και στο γάλα…». Καλωσορίσατε στα εβρίτικα
Χριστούγεννα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Λ. Παπαδημητρίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου